Πρόληψη-Αντιμετώπιση

(Πηγή: https://blogs.sch.gr/kesyait/2019-05-23-1/, ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. Αιτωλοακαρνανίας)

Βίντεο: Ο διαδικτυακός εκφοβισμός συνοπτικά

(Πηγή: Διαδικτυακά μαθήματα για παιδιά και νέους μέσα στην πλατφόρμα e-class, Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου του ΙΤΕ)

Πρόληψη και Αντιμετώπιση του Διαδικτυακού Εκφοβισμού

Τι μπορούμε να κάνουμε προκειμένου να προστατευτούμε;

Δε δίνουμε ποτέ τους κωδικούς μας σε κανέναν, ούτε στους καλύτερους φίλους μας.

Δεν στέλνουμε μηνύματα όταν είμαστε θυμωμένοι. Είναι δύσκολο να πάρουμε πίσω αυτά που έχουμε πει πάνω στο θυμό μας.

Όταν κάτι δε μας φαίνεται σωστό σε έναν ιστοχώρο ή σε μια συνομιλία, τότε κατά πάσα πιθανότητα δεν είναι. Γι’ αυτό, εάν αισθανθούμε άσχημα, ας βγούμε αμέσως από τον ιστοχώρο ή ας διακόψουμε αμέσως τη συνομιλία.

Ας συνειδητοποιήσουμε ότι η διαδικτυακή επικοινωνία δεν είναι πάντα ιδιωτική, καθώς οι άλλοι μπορούν να αντιγράψουν, να εκτυπώσουν και να μοιραστούν με άλλους τα λεγόμενά μας ή τι φωτογραφίες μας.

Δεν προωθούμε μηνύματα ή εικόνες και φωτογραφίες που θα μπορούσαν να πληγώσουν τα συναισθήματα κάποιου. Έχουμε στο μυαλό μας ότι, εάν κάποιος μας στείλει ένα μήνυμα και το προωθήσουμε ή γελάσουμε με αυτό, στην ουσία γινόμαστε και εμείς μέρος του εκφοβισμού.

Κι αν μού έχει συμβεί τι να κάνω;

• Δεν απαντάμε στα εκφοβιστικά μηνύματα. Μπλοκάρουμε την πρόσβαση του αποστολέα.
• Κρατάμε και αποθηκεύουμε τα μηνύματα ή τις συνομιλίες. Αυτό θα μας είναι χρήσιμο εάν χρειαστεί ή εάν θελήσουμε να καταγγείλουμε το περιστατικό. 
• Αναφέρουμε το πρόβλημά μας στους γονείς μας ή σε άλλους ενήλικες που εμπιστευόμαστε ή στην πλατφόρμα στην οποία λαμβάνει χώρα ο εκφοβισμός.

Ή μπορούμε να απευθυνθούμε σε εξειδικευμένους φορείς και κατάλληλους ειδικούς όπως:

• στη Γραμμή Βοηθείας Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου (www.help-line.gr)  διαθέσιμη τηλεφωνικά στο 210 6007686  όπου ανώνυμα μπορώ να μιλήσω για αυτό που μου συμβαίνει
• Στη Γραμμή καταγγελιών SafeLine (www.safeline.gr) όπου επίσης ανώνυμα μπορώ να καταγγείλω παράνομο και επιβλαβές περιεχόμενο στο διαδίκτυο
• Ή στη Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος στο 11188

 (Πηγή: Διαδικτυακά μαθήματα για παιδιά και νέους μέσα στην πλατφόρμα e-class, Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου του ΙΤΕ)

Βίντεο: Μορφές Διαδικτυακού Εκφοβισμού

(Πηγή: Διαδικτυακά μαθήματα για παιδιά και νέους μέσα στην πλατφόρμα e-class, Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου του ΙΤΕ)

Διαδικτυακός Εκφοβισμός

Έννοια και Μορφές διαδικτυακού εκφοβισμού

Ο  ηλεκτρονικός εκφοβισμός (κυβερνοεκφοβισμός -“cyberbullying”) περιγράφεται ως η επαναλαμβανόμενη και εκ προθέσεων βλάβη που προκαλείται διαμέσου της χρήσης ηλεκτρονικών υπολογιστών, κινητών τηλεφώνων και άλλων ηλεκτρονικών συσκευών. Εμφανίζεται συχνότερα σε ιστότοπους όπου συγκεντρώνεται μεγάλος αριθμός εφήβων και αναφέρεται στην αποστολή απειλητικού ή υβριστικού υλικού μέσω του Διαδικτύου, του κινητού τηλεφώνου ή οποιασδήποτε ηλεκτρονικής συσκευής. Ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός μπορεί να πάρει διάφορες μορφές, είτε άμεσες, δηλαδή συμπεριφορές που περιλαμβάνουν διαπροσωπική ηλεκτρονική επαφή του θύματος με τον θύτη, είτε έμμεσες, χωρίς δηλαδή την προσωπική αντιπαράθεση θύματος και δράστη.

Οι κυριότερες και πιο διαδεδομένες μορφές διαδικτυακού εκφοβισμού είναι:

- Αποστολή e-mails, άμεσων μηνυμάτων ή μηνυμάτων μέσω κινητού τηλεφώνου με βλαβερό και απειλητικό περιεχόμενο ή αποστολή “αστείων” μηνυμάτων που γελοιοποιούν κάποιον έφηβο.

- Δημοσίευση ή αποστολή σε πολλούς παραλήπτες ευαίσθητων προσωπικών πληροφοριών για κάποιον έφηβο ή δημοσίευση δυσάρεστων φωτογραφιών (πραγματικών ή ψεύτικων) ή προσωπικών μηνυμάτων ή βίντεο σε διάφορα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σε blogs ή άλλες ιστοσελίδες.

- Αποστολή κακοποιητικών και εξευτελιστικών μηνυμάτων, βίντεο μέσω κινητών τηλεφώνων και αποστολή απειλών για τη σωματική ακεραιότητα στο θύμα ή σε άλλους παραλήπτες.

- Αποστολή προκλητικών φωτογραφιών και μηνυμάτων μέσω Διαδικτύου ή μέσω κινητού τηλεφώνου εναντίον ενός ή περισσοτέρων εφήβων.

- Δημιουργία ιστοσελίδων που στοχοποιούν συγκεκριμένους εφήβους, καλώντας και άλλους να δημοσιεύουν μηνύματα μίσους, που μπορεί να περιλαμβάνουν ρατσιστικά και σεξιστικά σχόλια ή να κοροϊδεύουν κάποιον έφηβο για τις σχολικές του επιδόσεις.

- Δημιουργία ψεύτικου διαδικτυακού προφίλ σε κάποιο ιστότοπο κοινωνικής δικτύωσης, με στόχο την παροχή ψεύτικων πληροφοριών για έναν έφηβο ή τη γελοιοποίησή του. Επίσης, μπορεί να δημιουργηθεί μια σελίδα ή ένα γκρουπ π.χ. στο Facebook, με στόχο την κοροϊδία ή τον εξευτελισμό ενός εφήβου για ποικίλους λόγους.

- Οργάνωση κάποιου είδους “ψηφοφορίας” σε έναν ιστότοπο, όπου οι έφηβοι θα μπορούν να ψηφίζουν ποιο είναι το πιο άσχημο ή το πιο χοντρό παιδί στο σχολείο, με σκοπό να ντροπιάσουν και να εξευτελίσουν κάποιον έφηβο.

- Εγγραφή κάποιου εφήβου σε κάποιον ιστοχώρο ακατάλληλου περιεχομένου χωρίς τη συγκατάθεσή του.

- Αποστολή ιών ή άλλων προγραμμάτων, με σκοπό να βλάψουν τον υπολογιστή ενός εφήβου ή να τον κατασκοπεύσουν

- Επαναλαμβανόμενες κλήσεις στο κινητό τηλέφωνο με απόκρυψη αριθμού.

- Κλοπή προσωπικών κωδικών πρόσβασης ή κλοπή ταυτότητας χρήστη, με στόχο την παραβίαση προσωπικού λογαριασμού και χρήση του ονόματος ξένου χρήστη, με σκοπό τη διάδοση φημών και συκοφαντιών για κάποιον τρίτο ή για οποιονδήποτε άλλο σκοπό.

(Πηγή: “Bullying: Τι προβλέπει ο Ποινικός Κώδικας για τους… «νταήδες»;”, Ειρήνη Μαρκάκη, υπ. δρ. Πανεπιστημίου Κρήτης, MA. Ed., εκπαιδευτικός ΠΕ78 και Γεώργιος Φιλιππίδης, δρ. Τμήματος Κοινωνικής Διοίκησης και Πολιτικής Επιστήμης ΔΠΘ)

Συμβουλές σε αποδέκτη εκφοβισμού

(Πηγή: https://slideplayer.gr/slide/13363085/, Γεράσιμος Παπαντωνίου)

Σέβομαι τη Διαφορετικότητα

  

 (Πηγή: Σέβομαι τη Διαφορετικότητα, Διεθνές Κέντρο Ολυμπιακής Εκεχειρίας και Βρετανικό Συμβούλιο Ελλάδας, 2013)

Ενσυναίσθηση σημαίνει...

 (Πηγή:  Ερευνητική εργασία Α΄ Λυκείου “Η συμβολή της Συναισθηματικής Νοημοσύνης στην πρόληψη του Σχολικού Εκφοβισμού”, Γενικό Λύκειο Ιαλυσού)

Ο κύκλος της βίας-Τα παιδιά θεατές

(Πηγή: https://slideplayer.gr/amp/13974752/, "Εννοιολογική οριοθέτηση του φαινομένου της σχολικής βίας και του εκφοβισμού. Σύγχρονες Ερμηνευτικές Προσεγγίσεις.")

Ποιος ο ρόλος του παιδιού παρατηρητή

Συνήθως κάποια παιδιά γίνονται μάρτυρες του εκφοβισμού που υφίσταται κάποιος συμμαθητής τους. Κάποιες φορές τα παιδιά μάρτυρες δεν έχουν το θάρρος να αντιδράσουν ή αδιαφορούν ή ακόμα θεωρούν ότι το να πουν για το περιστατικό σε κάποιον ενήλικα θα τους μετατρέψει σε «καρφί». Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε πως για να κλείσει ο κύκλος του εκφοβισμού ο μόνος τρόπος είναι να αντιδράσουμε και να γίνουμε υπερασπιστές του θύματος είτε δημόσια είτε ιδιωτικά. Υπάρχουν πολλές επιλογές αντίδρασης για να στηρίξουμε το άτομο στόχο.

 Πρώτα από όλα μπορούμε να πούμε σε κάποιον ενήλικα τι συμβαίνει.

Μπορούμε επίσης να στηρίξουμε δημόσια το θύμα, παίρνοντας θέση αν αυτό είναι ασφαλές.

Μπορούμε να κινητοποιήσουμε τους φίλους μας υπέρ του συμμαθητή μας που έχει γίνει στόχος και να «χτίσουμε» με αυτόν τον τρόπο ένα τοίχο προστασίας γύρω του.

Αν δε νιώθουμε άνετα να παρέμβουμε δημόσια μπορούμε ιδιωτικά να μιλήσουμε στο παιδί στόχο και να του συμπαρασταθούμε.

Θα πρέπει να θυμόμαστε όμως ότι ο στόχος είναι να παραδειγματίσουμε θετικά και όχι να τιμωρήσουμε οπότε σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να στραφούμε με κακοποιητικά σχόλια εναντίον του θύτη. 

Με λίγη ευγένεια και καλοσύνη, καθένας μας μπορεί να κάνει τεράστια διαφορά στη μεταστροφή μιας άσχημης κατάστασης.

(Πηγή: Διαδικτυακά μαθήματα για παιδιά και νέους μέσα στην πλατφόρμα e-class, Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου του ΙΤΕ)

Τα παιδιά-θεατές

Ο ρόλος των παιδιών-θεατών σε περιστατικά σχολικού εκφοβισμού

Τα παιδιά θεατές, αν και δεν αποτελούν τους δράστες των επιθετικών περιστατικών, διαδραματίζουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στα περιστατικά σχολικού εκφοβισμού και βίας, ενώ, ανάλογα με τη στάση που κρατούν, διευκολύνουν ή λειτουργούν ανασταλτικά στην επανεμφάνιση παρόμοιων περιστατικών και, γενικά, στη διαιώνισή τους (Salmivalli et al., 2011).

Τα παιδιά θεατές, ανάλογα με τη στάση που κρατούν κατά τη διάπραξη περιστατικών σχολικής βίας, διακρίνονται στις εξής κατηγορίες:

·       Βοηθοί/ακόλουθοι του δράστη: αυτά που υποστηρίζουν τον δράστη και υποκινούν την εμπλοκή άλλων μαθητών σε επεισόδια θυματοποίησης

·       Υποστηρικτές/παθητικοί θύτες: αυτά που γελούν και παροτρύνουν τον δράστη κατά τη διάρκεια των επιθετικών ενεργειών για τον λόγο ότι συγκλίνουν με τη δική του συμπεριφορά ή, κατά κάποιον τρόπο, θαυμάζουν τον εκφοβιστή

·       Παρατηρητές/παθητικοί θεατές: αυτά που είναι αδιάφορα και απομακρύνονται, όταν εκδηλώνονται τέτοιες σκηνές βίας, προκειμένου να μην παρέμβουν ή παραμένουν ουδέτεροι παρατηρητές των επεισοδίων

·       Υπερασπιστές θύματος: αυτά που παρεμβαίνουν προκειμένου να σταματήσουν τους εκφοβιστές και παρέχουν άμεση ή έμμεση υποστήριξη στο θύμα

(Salmivalli, et al., 2011· Ανδρέου, 2007)

(Πηγή: Επιμορφωτικό υλικό για στελέχη εκπαίδευσης και εκπαιδευτικούς, ΚΕΣΔ, 2015)

Τα παιδιά θεατές παίζουν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη των επιθετικών περιστατικών, αλλά και στη συνέχιση του φαινομένου. Ακόµα κι αν δε συµµετέχουν ενεργά σε περιστατικά εκφοβισµού, µπορεί να ενθαρρύνουν το θύτη (µε γέλια, χειροκροτήµατα ή άλλες µορφές επιδοκιµασίας). Μπορεί να πάρουν θέση βοηθώντας το θύµα ή αποδοκιµάζοντας τον θύτη και να παρέχουν χρήσιµες πληροφορίες για το γεγονός βίας. Ακόµη µε την παθητική στάση τους µπορεί να δίνουν το µήνυµα ότι αυτό που συµβαίνει είναι αποδεκτό. Έτσι τροφοδοτούν το φαινόµενο.

(Πηγή: ¨Το φαινόµενο του «σχολικού εκφοβισµού» και πώς αντιµετωπίζεται¨, Μαρία Σ. Βαστάκη, ∆ιευθύντρια του 9ου ∆. Σχ. Αµαρουσίου, MSc στην «Εκπαίδευση ενηλίκων-∆ια βίου µάθηση-Συνεχιζόµενη εκπαίδευση» του ΠΤ∆Ε του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου Αθηνών)

Οι έρευνες (π.χ. ABC Europe’s Antibullying Campaign, 2013 & Μπελογιάννη, 2009) δείχνουν ότι κατά μέσο όρο τα δύο τρίτα των μαθητών γίνονται μάρτυρες περιστατικών σχολικής βίας και εκφοβισμού, λίγοι όμως είναι αυτοί που θα βοηθήσουν το «θύμα» ή θα προσπαθήσουν να αποτρέψουν τον «νταή». Συνήθως η συμμετοχή τους στο περιστατικό είναι παθητική («σιωπηλή πλειοψηφία»). Οι μαθητές-θεατές ενδέχεται να βιώνουν οι ίδιοι συναισθήματα φόβου (να μην υποστούν οι ίδιοι βία και εκφοβισμό), ενοχών (που δεν μπορούν να κάνουν κάτι), λύπης και άγχους. Ιδιαίτερα στις περιπτώσεις αυτές, οι μαθητές-θεατές μπορεί να είναι απαθείς και αδιάφοροι σε περιστατικά βίας και εκφοβισμού ή ακόμα να αγνοούν τα περιστατικά, θεωρώντας ότι με αυτόν τον τρόπο θα σταματήσουν.

(Πηγή: Οδηγός Διαχείρισης Περιστατικών Σχολικής Βίας και Εκφοβισμού, Ίδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου – Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου, 2015)

Τι είναι καλό να κάνουν τα παιδιά-θεατές:

o   Να απορρίπτουν τη βία και να παρεµβαίνουν για να τη σταµατήσουν, αν είναι ασφαλές

  o   Να υποστηρίζουν το θύµα

  o   Να δείχνουν ενσυναίσθηση και να αναλαμβάνουν την ηθική ευθύνη τους για αλληλεγγύη και αλληλοσεβασµό

  o   Να αναφέρουν το περιστατικό στον εκπαιδευτικό και να ενθαρρύνουν το θύµα να κάνει το ίδιο

(Πηγή: Συνοπτικό Εγχειρίδιο Αντιμετώπισης Σχολικού Εκφοβισμού Εκπαιδευτικών ∆ευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, Καραβόλτσου Α. Αθηνά, 2013)

---------------------------------------------------------------------------------------------------------

Σχολικός εκφοβισμός: Κάρφωμα ή ενημέρωση;

Αυτός που καρφώνει θέλει απλά να δημιουργήσει μπελάδες, ενώ αυτός που ενημερώνει σώζει κάποιον από μπελάδες!      

Κάρφωμα	Ενημέρωση
·      Λέω κάτι για να βάλω κάποιον σε      μπελάδες.      ·       Αυτό που θα πω είναι ασήμαντο.      ·       Μπορώ να το λύσω μόνος/η μου.          ·       Αυτό που γίνεται είναι ακίνδυνο.      ·       Αυτό που έγινε, έγινε κατά λάθος.	·       Λέω κάτι για να γλιτώσω κάποιον από μπελάδες.      ·       Αυτό που θα πω είναι σημαντικό.      ·       Χρειάζομαι βοήθεια από κάποιον μεγαλύτερο.      ·       Αυτό που γίνεται είναι επικίνδυνο.      ·       Αυτό που έγινε, έγινε επίτηδες.

(Πηγή: Παρουσίαση«Σχολικός εκφοβισμός: Κάρφωμα ή ενημέρωση;», Χατσίκου Ιωάννα, http://taksiasterati.blogspot.gr)

Σέβομαι τη Διαφορετικότητα

Μαθαίνω ν’αγαπάω το      

(Πηγή: Slideplayer-Λέμε ΟΧΙ στον σχολικό εκφοβισμό / ΣΤ΄-15ο Δημοτικό Σχολείο Ρεθύμνου / Όνομα Ομάδας : Διαφορετικά Αγόρια)                                                     

Βίντεο: «Οι Λέξεις Πονάνε»

Words Hurt -- Don't be a part of it! 

(Concerned Children's Advertisers, www.cca-kids.ca, Canada)

Τα Χαρακτηριστικά του Δράστη και του Αποδέκτη Σχολικού Εκφοβισμού

Τέτοια χαρακτηριστικά ή συμπεριφορές δε σημαίνει ότι προϋπάρχουν αλλά μπορεί να αναπτυχθούν εξαιτίας της σχολικής βίας. Γι’ αυτό και ΔΕΝ θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως απόλυτοι δείκτες εντοπισμού φαινομένων σχολικής βίας. Κάτι τέτοιο ενδέχεται να οδηγήσει σε ένταση των στερεοτύπων και προκαταλήψεων με αρνητικές συνέπειες για τη σχολική κοινότητα. Η τυποποίηση των μαθητών ως «θύματα» ή ως «νταήδες» μπορεί να στιγματίσει τα παιδιά και να απομακρύνει το σχολείο από την εφαρμογή ολιστικών προσεγγίσεων και στρατηγικών για την πρόληψη και αντιμετώπιση της σχολικής βίας και του εκφοβισμού.

(Πηγή: ¨Οδηγός Διαχείρισης Περιστατικών Σχολικής Βίας και Εκφοβισμού¨, Ίδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου – Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου, 2015)

Tα χαρακτηριστικά του δράστη σχολικού εκφοβισμού

Στις  περισσότερες  μελέτες,  οι  δράστες  σχολικού  εκφοβισμού αναφέρονται  ως  επιθετικοί και σκληροί,  με την επιθετικότητά τους να  διαφοροποιείται  ποιοτικά  από  την  συμπεριφορά  ενός  απλώς επιθετικού  συνομηλίκου τους διότι κατευθύνεται  προς συγκεκριμένα  άτομα με σκοπό τη  θυματοποιήσή  τους,  η  οποία και  προσφέρει  στον  δράστη  την ικανοποίηση που επιζητεί.

Είναι παρορμητικοί, χωρίς αισθήματα συμπόνιας και ενσυναίσθησης προς τα θύματά τους, δηλαδή, "δεν  έχουν  κανένα συναισθηματικό ενδιαφέρον  για  τους  άλλους" Rigby (2008).  Επίσης, είτε στερούνται  ευαισθησίας  και  επαρκούς  κοινωνικής  αντίληψης  ή είναι  άτομα  με  ανεπτυγμένη  κοινωνική  αντίληψη  που συμπεριφέρονται  εκφοβιστικά, έχοντας πλήρη συνείδηση τόσο των δυνατοτήτων τους, όσο και της βλάβης που προξενούν στο θύμα (Rigby 2008).

Οι Μenesini et all (2003) προσθέτουν ότι τα άτομα που ασκούν εκφοβιστική συμπεριφορά παρουσιάζουν στοιχεία  

ανεπάρκειας στην ηθική τους ανάπτυξη, στον τρόπο, δηλαδή, που αντιλαμβάνονται τις έννοιες του δικαίου και των 

συμπεριφορών που το συνοδεύουν, ενώ παράλληλα  χαρακτηρίζονται από  απουσία  του  αισθήματος ντροπής  και  της  αίσθησης  προσωπικής ευθύνης.

Οι σχολικές τους επιδόσεις παρουσιάζονται συνήθως χαμηλές, κάτω του μέσου όρου (Olweus,1994) και η μυϊκή δύναμη που διαθέτουν, η οποία και τους επιτρέπει να υπερτερούν σε επίπεδο φυσικής δύναμης έναντι των θυμάτων  τους, καθώς και στην αποδοχή τους ως ιδιαίτερα δημοφιλή άτομα μεταξύ των συμμαθητών τους.

Ταυτόχρονα, παρουσιάζουν έντονα προβλήματα συμπεριφοράς και σε άλλα  επίπεδα, πέραν της επιθετικότητας, που 

σχετίζονται με αδυναμία ομαλής δραστηριοποίησης και συνεργασίας στην ομάδα των συνομηλίκων, καθώς και 

υπερδραστηριότητα και νευρικότητα στις σχέσεις τους με τους άλλους. 

(Πηγή: ¨Ευρωπαΐκή Έρευνα για το Φαινόμενο του Σχολικού Εκφοβισμού¨, Το Χαμόγελο του Παιδιού, 2012)

Θα πρέπει, ωστόσο, να έχουμε υπόψη μας ότι ένα παιδί που εκφοβίζει μπορεί να έχει κάποιες αδυναμίες (π.χ. αδυναμία ελέγχου των παρορμήσεων, έλλειψη οριοθέτησης) ή να βιώνει έντονες αρνητικές καταστάσεις (π.χ. προβλήματα στο σπίτι, απώλειες, αίσθημα ότι είναι ανεπιθύμητος/-τη), ή μη ικανοποίηση των δικών του αναγκών (π.χ. αδιαφορία, έλλειψη σταθερής σχέσης με κάποιο άτομο-γονέα/κηδεμόνα, που να του προσφέρει ασφάλεια και εγγύτητα).

(Πηγή: ¨Οδηγός Διαχείρισης Περιστατικών Σχολικής Βίας και Εκφοβισμού¨, Ίδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου – Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου, 2015)

                       

Tα χαρακτηριστικά του αποδέκτη σχολικού εκφοβισμού

Οι μαθητές/μαθήτριες με διαφορετικά χαρακτηριστικά και εμφάνιση (π.χ. βάρος, ύψος, χρώμα δέρματος, μαλλιών, προβλήματα όρασης, τρόπος ομιλίας) από την πλειονότητα του μαθητικού συνόλου ή και εξαιτίας της οικογενειακής τους κατάστασης (π.χ. μονογονεϊκή οικογένεια, διαζύγιο, ορφάνια) έχουν αυξημένες πιθανότητες να γίνουν στόχος περιστατικών σχολικής βίας ή εκφοβισμού από άλλους μαθητές/μαθήτριες. Επιπλέον, «θύματα» εκφοβισμού μπορεί να είναι μαθητές/μαθήτριες που, αν και δε διαφέρουν από την πλειονότητα, απλώς ανήκουν τη δεδομένη στιγμή σε πιο αδύναμες κοινωνικές ομάδες από τους εκφοβιστές ή δεν έχουν υψηλή δημοτικότητα ή και κοινωνικότητα μεταξύ των συμμαθητών τους.

Τα κορίτσια μπορεί να βρεθούν σε αυξημένο κίνδυνο θυματοποίησης εξαιτίας του φύλου τους. Η σεξουαλική παρενόχληση μαθητριών από συνομήλικα αγόρια συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με την ανάγκη επιβεβαίωσης της υπεροχής τους ως αρσενικά και την αποδοχή από τον κύκλο των συνομηλίκων τους, ενώ ενδεχομένως να συνδέεται και με τις αναπαραστάσεις που υιοθετούν από την οικογένεια σχετικά με τον ρόλο των δύο φύλων.

Μαθητές/μαθήτριες με αναπηρίες, ή με προβλήματα υγείας, ή με μαθησιακές δυσκολίες μπορεί, επίσης, να αποτελέσουν στόχο των «νταήδων» ή των υπόλοιπων μαθητών/μαθητριών. Άλλες ευάλωτες ομάδες θυμάτων είναι οι μαθητές/μαθήτριες διαφορετικών εθνικοτήτων, γλωσσικών ή πολιτισμικών μειονοτήτων. Τα παιδιά αυτά βιώνουν συνήθως διακρίσεις και κοινωνική απομόνωση. Επιπλέον, στόχοι σχολικής βίας και εκφοβισμού αποτελούν οι μαθητές/μαθήτριες με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό, που μπορεί ακόμα και να κακοποιηθούν σωματικά από συνομήλικούς τους.

(Πηγή: ¨Οδηγός Διαχείρισης Περιστατικών Σχολικής Βίας και Εκφοβισμού¨, Ίδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου – Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου, 2015)

Το οικογενειακό περιβάλλον και οι σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών εμφανίζονται επίσης να συνδέονται σε σημαντικό βαθμό με την πιθανότητα θυματοποίησης του παιδιού στο σχολικό περιβάλλον. Σχετική έρευνα των Cowie, Boulton και Smith (1992) συσχετίζει τον βαθμό εξάρτησης ενός παιδιού από τους γονείς με τις πιθανότητες για θυματοποίησή του.

Οι Kumpulainen et al. (1996) έχουν υποστηρίξει ότι τα θύματα σχολικού εκφοβισμού παρουσιάζουν προβλήματα τόσο εξωτερικευμένα όσο και εσωτερικευμένα. Πρόκειται, τις περισσότερες φορές, για παιδιά εσωστρεφή, ήσυχα και ευαίσθητα, που δεν εμφανίζουν προκλητική ή επιθετική συμπεριφορά που να δικαιολογεί τις επιθέσεις που δέχονται, καθώς και τη θυματοποίησή τους. Χαρακτηρίζονται, επίσης, ως μοναχικά άτομα, με ελλιπείς δεξιότητες επικοινωνίας και επίλυσης προβλημάτων.

(Πηγή: ¨Ευρωπαΐκή Έρευνα για το Φαινόμενο του Σχολικού Εκφοβισμού¨, Το Χαμόγελο του Παιδιού, 2012)