Αντιμετώπιση του Σχολικού Εκφοβισμού

Γονείς και σχολικός εκφοβισμός

Καθήκον ενός γονέα είναι να προετοιμάσει το παιδί του για τη ζωή του στον πραγματικό κόσμο, έξω από το κέλυφος και την προστασία του σπιτιού κι αυτό σημαίνει να το βοηθήσει να αντιμετωπίσει πρακτικά τους ανθρώπους που θέλουν να το πλήξουν με οποιοδήποτε τρόπο. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ο εκφοβισμός δεν αποτελεί μία μεμονωμένη συμπεριφορά, που θα συμβεί μία και μοναδική φορά από το ίδιο άτομο-θύτη, αλλά είναι μία μαθημένη συμπεριφορά, η οποία είναι επαναλαμβανόμενη λόγω της ενίσχυσης που υφίσταται.

Με βάση τον συμπεριφορισμό, υπάρχουν τρόποι και λύσεις για την διακοπή της συμπεριφοράς του εκφοβισμού, που συμβάλουν στην εξάλειψη της ενίσχυσης. Η ενίσχυση μπορεί να είναι θετική (επαινετική), αρνητική (τιμωρητική, κυρωτική), όπου ακόμα κι ως τέτοια επιδέχεται ενίσχυση και η συμπεριφορά δεν αποδυναμώνεται, αλλά επιδεινώνεται και τέλος, μπορεί να είναι ουδέτερη, όπου η συμπεριφορά πλέον δεν ενισχύεται. Η τελευταία ενίσχυση είναι και η επιθυμητή από πλευράς του θύματος. Αυτό δε σημαίνει ότι η συμπεριφορά του θύτη πρέπει να αγνοείται, αλλά να αντιμετωπίζεται με ουδέτερη χροιά, με ανάλογη λεκτική και μη-λεκτική επικοινωνία.

Αυτή η ουδέτερη αντίδραση του θύματος πρέπει να τηρείται με συνέπεια, καθώς η περιστασιακή υιοθέτηση της θα επιφέρει και πάλι ενίσχυση της αρνητικής συμπεριφοράς. Αν και πιθανότατα θα υπάρξει προσπάθεια από το θύτη να κλιμακωθεί και να συνεχιστεί η συμπεριφορά, με την ουδέτερη ανταπόκριση του θύματος, η αρνητική συμπεριφορά θα σταματήσει. O κατωτέρω πίνακας είναι ενδεικτικός και απλουστευτικός και δε μπορεί να ανταποκρίνεται σε κάθε περίπτωση εκφοβισμού, η οποία πρέπει να αντιμετωπίζεται εξατομικευμένα.

Πρακτικές Συμβουλές για γονείς

Παρακάτω παρατίθενται κάποιες συμβουλές που πολύ πιθανόν θα συμβάλουν στην αποδυνάμωση της εκφοβιστικής συμπεριφοράς και θα ενισχύσουν τη δυναμικότητα του παιδιού που γίνεται θύμα.

Πως θα σταματήσει ο θύτης τον εκφοβισμό

Το κλειδί για να σταματήσει ο θύτης τον εκφοβισμό είναι να μην ενισχυθεί η αρνητική συμπεριφορά του και αυτό μπορεί να γίνει με διάφορα μέσα, όπως:

• Μία φράση που θα λέγεται σε ένα παιδί-θύτη από το παιδί-θύμα κάθε φορά που το εκφοβίζει. Αυτή η φράση πρέπει να είναι ουδέτερη και σχεδόν βαρετή και μη προκλητική, έτσι ώστε να μην ενισχύσει τον εκφοβισμό.
• Η ζωτικής σημασίας αναφορά κάθε περιστατικού εκφοβισμού σε ένα δάσκαλο και η μετέπειτα καταγραφή του.
• Η παροχή ενθάρρυνσης να υπερασπιστεί και να αναφέρει τον εκφοβισμό που υφίσταται ένα άλλο συμμαθητή ή φίλο του.

[Πηγή: "Αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού από γονείς - Πρακτικές Συμβουλές", Ευάγγελος Δρίβας (Αστυνομικός - Κλινικός Ψυχολόγος - BSc in Psychology, Msc in Clinical & Community Psychology), Psychology.gr]

Έρευνες για τον σχολικό εκφοβισμό

Η βία στην καθημερινότητα των μαθητών

Ένα στα τρία παιδιά στην Ευρωπαϊκή Ενωση πέφτει θύμα εκφοβισμού στο σχολείο. Σύμφωνα με στοιχεία που είχαν γίνει γνωστά στο 5ο Συνέδριο του Ευρωπαϊκού Δικτύου κατά του Σχολικού Εκφοβισμού, στην Ελλάδα ένας στους τρεις μαθητές δέχεται σωματικό εκφοβισμό, ενώ λεκτικό εκφοβισμό υφίστανται περισσότεροι από τους μισούς μαθητές. 

Είναι χαρακτηριστικό ότι, όπως αναφέρεται σε μελέτη του Οργανισμού Ερευνας και Ανάλυσης διαΝΕΟσις, που βασίστηκε στα ποσοτικά και ποιοτικά αποτελέσματα του PISA του 2015, τo 16,7% των Ελλήνων μαθητών δήλωσε πως έχει υποστεί κάποιας μορφής μπούλινγκ κατά τη διάρκεια του τελευταίου μήνα πριν από την έρευνα, ενώ το 4,3% δήλωσε πως έχει δεχθεί σωματική βία τον τελευταίο μήνα στο σχολείο (ακριβώς ίδιο ποσοστό με τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ). 

Η μεγαλύτερη έρευνα για τον σχολικό εκφοβισμό στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα είχε πραγματοποιηθεί το 2016 από το Υπουργείο Παιδείας (Αρτινοπούλου, Μπαμπάλης, Νικολόπουλος). Οι μαθητές δημοτικού στην Ελλάδα δήλωσαν ότι η πιο συχνή μορφή εκφοβισμού που παρατηρούν είναι ο λεκτικός εκφοβισμός (56,5%), που περιλαμβάνει την εξύβριση και την κοροϊδία, ακολουθεί ο σωματικός εκφοβισμός (30,5%), που περιλαμβάνει χτυπήματα – σπρωξίματα, και τέλος ο κοινωνικός εκφοβισμός, η απομόνωση και η κοροϊδία των μαθητών από όλη την τάξη (27,8%). Στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, το 8,23% των μαθητών έχει βρεθεί «Μερικές φορές» στον ρόλο του θύματος, ενώ το 2,62% και το 2,45% των μαθητών αντιστοίχως βρίσκεται «Συχνά» και «Πολύ συχνά».

(Πηγή: "Η βία στην καθημερινότητα των μαθητών", Απόστολος Λακασάς, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 2020)

Κουίζ για τον Διαδικτυακό Εκφοβισμό

Quiz για το Cyberbullying

(Πηγή: Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου του ΙΤΕ)

Ταινία Μικρού Μήκους για τον Διαδικτυακό Εκφοβισμό

 "I'm Truly Sorry"

Η ταινία αυτή με θέμα τον διαδικτυακό εκφοβισμό αναδεικνύει τη σημασία της «ενσυναίσθησης», του να μπούμε δηλαδή στη θέση τού αποδέκτη σχολικού εκφοβισμού και να κατανοήσουμε τις επιπτώσεις στην ψυχολογία του, καθώς επίσης και τον καθοριστικό ρόλο των θεατών/παρατηρητών στη συνέχιση ή στη διακοπή του κύκλου της βίας.

[Web Short Film “Bullying: Stop it” (2014), Mormon Channel, USA]